ابوالقاسم مسلمة المجریطی در سال ۳۳۸ هجری قمری در شهر مادرید اسپانیا (المجریط آندلس) به دنیا آمد او در دوران جوانی سرآمد ریاضی‌دان‌های آندلس، و در زمینه ستاره‌شناسی از زیرک‌‌ترین‌های زمان خود به‌شمار می‌رود و یکی از نخستین کسانی است که راه تحقیق علمی و مخصوصا باب ریاضیات و کیمیا را به قسمت غربی جهان اسلامی گشوده است.
وی بعد از آنکه از مادرید به قرطبه «کوردووا» سفر کرد، در آنجا مدرسه‌ای برای آموزش دانش‌پژوهان تاسیس کرد که شبیه به دانشگاه‌های امروزی بود. برپایی این مرکز ضمن تربیت و معرفی دانشمندانی در ریاضی، ستاره‌شناسی، پزشکی، شیمی، فلسفه و جانورشناسی، در شکل دادن به آموزش کلی علوم اهمیت به سزایی داشت و پیشرفت چشم‌گیر دانش در آندلس و غرب جهان اسلام ناشی از تبادل اطلاعات علمی دانش‌آموختگان این مرکز با یک‌دیگر بود که منجر به ایجاد شبکه به‌هم پیوسته‌ای از ارتباط‌های علمی شد و چهره‌هایی چون ابن خلدون مورخ و الزهراوی پزشک از شاگردان همین مدرسه بودند. او همچنین رسائل اخوان الصفا را که دایرة المعارفی با صبغه فیثاغورسی بود و در همان اوایل مشرق زمین رواج یافته بود را در آندلس نیز رایج کرد. بعضی نیز نگارش رساله آخر آن‌را که خلاصه محتویات پنجاه و دو رساله کتاب است، به اونسبت داده اند.
المجریطی در عرصه ستاره‌شناسی گردآوری‌هایی انجام داد که به عنوان یک مرجع نزد ستاره‌شناسان کاربرد گسترده‌ای پیدا کرد. او نخستین کسی بود که به تفسیر نقشه نجومی بطلمیوس- که زمین را مرکز جهان می‌شمرد- پرداخت. بخشی از آوازه المجریطی به خاطر تفسیر و تصحیح‌هایی است که روی زیج خوارزمی انجام داد و در برابر تقویم فارسی، تقویم هجری را ارایه کرد.
با آنکه او تالیفاتی در نجوم و ریاضیات دارد و شرحی نیز بر زیج خوارزمی نوشته، آثار مهم او درباره کیمیا و شیمی بوده است. المجریطی به شیمی در زمان خود اعتباری ویژه بخشید. بنا به باور وی برای مطالعه این علم دانستن ریاضی ضروری است و پافشاری می‌کرد که باید شیمی را با تحقیق و آزمایش مورد بررسی قرار داد. آوازه او در شیمی به ویژه، به تهیه جیوه اکسید مربوط است. او که به احتراق و بررسی نتیجه واکنش‌ها علاقه نشان می‌داد، نخستین کسی بود که توانست از گرما دادن جیوه، اکسید آن را تهیه کند. دو کتاب از المجریطی در این زمینه باقی مانده است؛ یکی، «غایت الحکیم» نام دارد که فرمول‌ها و دستورهایی برای خالص‌سازی فلزهای با ارزش را دربرمی‌گیرد. این کتاب دو سال پس از درگذشت وی جمع‌آوری شد و به شکل یک مجموعه درآمد. او در همین کتاب، ۸ قرن جلوتر از لاووازیه به اثبات اصل بقای جرم می‌پردازد. کتاب دیگر او «رتبة‌‌الحکیم» است که در آن آزمایش‌هایی را که روی جیوه انجام داده است توضیح می‌دهد. در این کتاب، المجریطی نخست دیدگاه‌های خود را در جایگاه یک کیمیاگر مشتاق به کسب علم بیان می‌کند. او جهت دلیل و برای برهان آوردن برای مواد و واکنش‌های شیمیایی، خود را نیازمند توجه به قوانین طبیعی می‌داند، درست مانند یک پزشک که برای تشخیص یک بیماری و تجویز دارو برای آن، چنین می‌کند به باور وی در واقع، این طبیعت است که او را راهنمایی می‌کند که کار خود را انجام دهد. کتاب غایة الحکیم تحت عنوان پیکاتریکس (Picatrix) به زبان لاتین ترجمه شده و یکی از تکیه‌گاه های ادبیات کیمیای مغرب زمین بوده است. المجریطی به جانورشناسی نیز علاقه‌مند بود و کتابی در زمینه تولیدمثل جانوران از وی به یادگار مانده است. او در سال ۳۹۸ هجری قمری در کوردوبا درگذشت.

منابع:
کتاب علم و تمدن در اسلام
فصل‌نامه رشد آموزش شیمی- شماره ۹۷