ابوزید حنین بن اسحاق عبادی

1402-05-17

ابوزید حنین بن اسحاق عبادی (194-263 هـ.ق)، از طبیبان و مترجمان مشهور مسیحی در قرن سوم هجری قمری و شاگرد یوحنا بن ماسویه و جبرئیل بن بختیشوع بود. حنین به خاطر شهرت و توانایی در طب، از پزشکان مخصوص دربار متوکل عباسی قرار گرفته و ریاست گروه پزشکان بغداد را عهده‌دار بود.

حنین که در زبان لاتینی به یوآنتیوس [Joannitus] شهرت دارد یکی از دانشمندان مسیحی است که به عنوان مترجم و ناقل و علوم یونانی، سهم مهمی در پیدایش علم اسلامی داشته است. وی در حیره به دنیا آمد که پدرش در آنجا دکان داروفروشی داشت. در جندی‌شاپور و در بغداد زیر دست پزشکانی چون ابن ماسویه پزشکی آموخت. گفته می‌شود زمانی که در مجلس درس یوحنا حاضر شد، به دلیل ذکاوت و استعداد سرشاری برخوردار بود، پرسش‌های فراوانی در ذهنش به وجود می‌آمد که بعضاً با پاسخ استاد نیز قانع نمی‌شد، از این‌رو بین استاد و شاگرد برخی کشمکش‌ها و دل آزردگی‌ها به وجود آمده و در نهایت به اخراج شاگرد از مجلس درس انجامید، اما به هر حال بسیاری از مسائل و دانش پزشکی، را در این مدت از یوحنا فراگرفت.
وی بابت این اخراج ناامید نشد، بلکه و برای تکمیل اطلاعات خود در زبان یونانی به آسیای صغیر سفر کرد و آن‌گاه که از آموختن زبان یونانی فارغ شد، به قصد آموختن زبان و قواعد عربی به بصره رفت و در محضر خلیل بن احمد که بزرگترین زبان‌شناس آن روزگار بود، به کسب علم پرداخت. بعد از این دوران وی خود به مطالعه کتاب‌های بقراط و جالینوس می‌پرداخت. آنگاه حوالی سال ۲۱۱ ق به بغداد بازگشت و به خدمت جبرئیل بن بختیشوع که طبیب خاص مامون عباسی بود درآمد. در این ایام به دستور جبرئیل، دو کتاب جالینوس با نام‌های «اصناف الحمیات» و «کتاب فی القوی الطبیعة» را از یونانی به عربی ترجمه نمود. البته در سال‌های بعد حنین بسیاری از این کتاب‌ها را که در روزگار ناپختگی به عربی ترجمه نموده بود، دوباره ترجمه نمود. هوش و ذکاوت حنین به قدری بود که به سفارش جبرئیل به عنوان استاد به بیت الحکمه راه یافت و چنان در این راه شهرت یافت که یوحنا بن ماسویه از او ترجمه کتب جالینوس را به عربی و سریانی درخواست نمود.
بازگشت مجدد وی به بغداد از سویی و اشتیاق وافر وی به فراگیری دانش طبّ از سویی دیگر زمینه‌ای فراهم آورد تا وی در موضوعات مختلف پزشکی از جمله معالجه امراض گوناگون به ویژه چشم پزشکی و ساخت داروهایی که برای امراض چشم مفید است، به تحقیق بپردازد و از متخصصان این علم گردد. حنین خود پزشک برجسته‌ای بود و آثار وی را مولفان متاخر به عنوان کتاب مرجع به عنوان کتاب مرجع در تالیفات خود مورد اشاره و استفاده قرار دادند.
حنین و شاگردانش از جمله پسر و برادرزاده‌اش درست‌ترین ترجمه‌ها را از آثار سرایانی و یونانی به زبان عربی فراهم آورده‌اند، و در پیدایش توجه ناگهانی مسلمانان به مولفان یونانی و یونانی‌مآب سهم بزرگی داشتند. تالیف حدود 80 اثر را به حنین نسبت داده اند و همچنین او قریب به 40 کتاب از آثار جالینوس، اوریباسیوس و ارسطو را نیز او ترجمه کرده است.

منابع:
- کتاب علم و تمدن در اسلام
- سایت ویکی فقه