مسعودی از بزرگترین مورخان و دانشمندان اسلام، در نزدیکی بغداد به دنیا آمد. او بخشی از تحصیلات خود را در بغداد و بقیه عمرش را در سفر به شهرها و کشورهای مختلف سپری کرد و بیش از ۲۵ سال در سفر بود و به خاطر همین شخصیت جهانی پیدا نموده است. مسعودی جزو دسته‌ی مورخان تاریخ جهان نویسی، همچون طبری و یعقوبی جای دارد. کتاب وی «مروج الذهب و معادن الجواهر» کتاب قابل توجهی از نوع خود به شمار می‌رود. از محتوای این کتاب کاملا معلوم می‌شود که مسعودی علاوه بر تاریخ‌نویسی، جغرافی‌دان، زمین‌شناس و طبیعی‌دان نیز بوده است و در صفحات این کتاب مشاهدات علمی قابل توجهی به چشم می‌خورد. مسعودی در اواخر عمر خود کتاب «التنبیه و الاشراف» را تالیف کرد که خلاصه ای از فلسفه طبیعی است و تجزیه و تحلیل‌های وی را درباره‌ی مشاهدات او درباره طبیعت و تاریخ نشان می‌دهد.
مسعودی علاوه بر بهره‌گیری از علوم مختلف مانند لغت، ادبیات، فقه، تاریخ، جغرافیا و فلسفه به زبان‌های فارسی، هندی، یونانی، رومی و سریانی آشنا شده است. کسب دانش بیشتر و آشنایی بهتر با فرهنگ‌های مختلف، او را برای سفر به نقاط مختلف جهان علاقه‌مند کرد. با اینکه در آن زمان دولت‌های مستقل در سرزمین اسلامی حکومت داشتند ولی وحدت اسلامی همچنان بر مرزهای سیاسی چیره بود و در مجموع مملکتی به نام «مملکت اسلام» را تشکیل می‌دادند که هر مسلمانی می‌توانست آزادانه در محدوده جغرافیایی این مملکت از نقطه‌ای به نقطه دیگر سفر کند.
بنا بر نقل ها  وی به ایران و آسیای مرکزی، هندوستان، خاور نزدیک و آسیای شرقی سفر کرده است. مسعودی برای رهایی از اوضاع نابسامان سیاسی در بغداد به فارس، کرمان، اصطخر، هند، ملتان و منصوره سفر کرد و از آنجا به کنبایه، صیمور، بومبای و سیلان رفت و سپس سفر دریایی خود را به شهرهای چین آغاز کرد و پس از بازدید از ماداگاسکار و زنگبار به عمان بازگشت. او همچنین سفری به آذربایجان و گرگان و از آنجا به مناطق شام و فلسطین کرد. با دیداری از مرزهای شام به بصره آمد و دوباره به شام بازگشت و برای مدتی در دمشق اقامت نمود. او در نهایت نیمه اول از 10 سال آخر عمر خود را در مصر گذراند و در همان جا از دنیا رفت.
مسعودی آثار فلسفی و کلامی نیز داشته ولی بیشتر شهرت دانشمندی وی به همان دو اثر تاریخی و و طبیعی است. همین موارد کافی است که شخصیت وی را به صورت یکی از چهره‌های دایرة المعارفی در علم اسلامی درآورد که عطش فطری او برای معرفت، وی را به آن وا داشته بود که تقریبا همه اشکال علم را بیازماید و بسیاری از سیماهای مربوط به تاریخ بشر و تاریخ طبیعت را مورد مشاهده قرار دهد.
منابع:
کتاب علم و تمدن در اسلام
وبگاه ویکی فقه