مهدی محقق اصالتی دامغانی از خاندان محقق دارد و در بهمن ۱۳۰۸ هـ.ش در خانواده‌ای روحانی در مشهد به دنیا آمد. او تا نه سالگی در آن شهر بود و سپس در سال ۱۳۱۷ هـ.ش به تهران منتقل گردید و تحصیلات خود را در سطح ابتدایی و متوسطه دنبال کرد.  از سال ۱۳۲۳ هـ.ش شروع به تحصیلات حوزوی کرد و برای استفاده از محضر استادان بزرگ، در سال‌های ۱۳۲۶ و ۱۳۲۷ ش به مشهد آمد و در مدرسه نواب اقامت گزید و علوم حوزوی را در حوزه‌های علمیه مشهد و تهران تا مرحله اجتهاد فراگرفت و موفق به اخذ درجه اجتهاد از آیت‌الله کاشف الغطاء و سید محمدتقی خوانساری گردید.
در سال ۱۳۲۷ ش وارد دانشگاه تهران شد و دوره دکتری الهیات را در سال ۱۳۳۷ ش به پایان رسانید و در سال ۱۳۳۸ ش موفق به اخذ درجه دکتری در زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران گردید و در سال ۱۳۳۹ ش پس از شرکت در آزمون دانشیاری، به عضویت هیئت آموزش گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران درآمد
در سال ۱۳۴۰ هـ.ش از طرف دانشگاه لندن، برای تدریس در دانشکده زبان‌های شرقی دعوت شد و به مدت دو سال در آن دیار به سر برد. در سال ۱۳۴۵ ش به مقام استادی دانشگاه نائل آمد و تا سال ۱۳۶۱ ش که بازنشسته گردید، به همان سمت در گروه‌های زبان و ادبیات فارسی و عربی، فلسفه و علوم اجتماعی دانشگاه اجتماعی دانشگاه تهران، به تدریس درس‌های مختلف پرداخت و طی سال‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۷ و ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ و ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱ ش در دانشگاه مک گیل کانادا به تدریس فلسفه، کلام و عرفان اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۴۷ ش شعبه موسسه مطالعات اسلامی آن دانشگاه را در تهران تاسیس کرد و نتیجه آن نشر متجاوز از شصت اثر نفیس در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی است که با همکاری متجاوز از سی تن از استادان داخل و سی تن از استادان خارجی در دو مجموعه «سلسله دانش ایرانی» و «تاریخ علوم در اسلام» فراهم آورد و به جامعه علمی تقدیم داشت.
او در سال ۱۳۵۳ ش به عنوان رئیس انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی برگزیده شد و با استفاده از امکانات موسسه مطالعات اسلامی، ده اثر به استادان آن رشته تقدیم داشت و نیز در همین سال به عنوان عضو هئیت امنا با انجمن فلسفه همکاری کرد و در نشر آثار علمی دانشمندان شیعی ایرانی به وسیله آن انجمن در این توفیق علمی سهیم گردید. پس از بازنشستگی سالی سه ماه در کانادا به مدت پنج سال تدریس کرد و پس از آن پنج سال در موسسه بین المللی اندیشه و تمدن اسلامی مالزی به عنوان «استاد ممتاز فلسفه اسلامی» به تدریس و تحقیق اشتغال ورزید و نشر مجموعه‌ای از متون و تحقیقات در زمینه علوم اسلامی را بنیان نهاد که تا کنون دوازده مجلد از آن به وسیله آن موسسه در تهران و کوالالامپور در مجموعه «اندیشه اسلامی» منتشر شده است.
وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ریاست دانشکده دماوند منصوب شد و پس از آن در سال ۱۳۶۱ ش سازمان دائرة المعارف تشیع را پایه ریزی کرد و همچنین پس از انتصاب به عضویت هیئت امنای بنیاد دائرة المعارف اسلامی در سال ۱۳۶۲ ش، مدت دو سال به عنوان مدیر عامل آن نهاد را سازمان داد و اداره کرد. بعد از بازنشستگی، در دوره‌های فوق لیسانس و دکتری دانشگاه‌های مشهد، اصفهان، امام صادق علیه‌السّلام ، شهید مطهری، الزهراء، تربیت مدرس، تربیت معلم و آزاد کرج تدریس کرد.
ایشان  در برخی مجامع بین المللی نیز عضویت دارد از جمله: فرهنگستان زبان عرب مصر، فرهنگستان زبان عرب دمشق، فرهنگستان علوم و تمدن اسلامی اردن، فرهنگستان علمی هند، انجمن بین المللی تاریخ پزشکی، انجمن بین المللی فلسفه و قرون وسطی و…

برخی آثار استاد مهدی محقق  عبارت است از:
۱- فیلسوف ری محمد بن زکریا رازی
۲- مفتاح الطب با خلاصه ترجمه انگلیسی و فارسی
۳- مجموعه متون و مقالات در تاریخ و اخلاق پزشکی در اسلام و ایران
۴- نصاب انگلیسی یا زبان آموز سنتی ایران (مشتمل بر واژه‌های انگلیسی با معادل فارسی و عربی)
۵- اوامر و نواهی از کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین
۶- شرح بیست و پنج مقدمه در اثبات باری تعالی از کتاب دلاله الحایرین ابن میمون
۷- شرح حکمة الاشراق (قطب الدین الشیرازی)
۸- علوم محضه از آغاز صفویه تا تاسیس دارالفنون (محقق)
۹- السیره الفلسفیه (محقق)

منبع:
- وبگاه ویکی فقه به نقل از نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی