نسبت حکمت و شریعت در فلسفه ابن‌سینا

1402-07-03

در نشست «بزرگداشت ابن‌سینا» که با حضور و سخنرانی اساتید برجسته فلسفه در اول شهریور ماه مصادف با روز بزرگداشت ابن سینا در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، حجت‌الاسلام احمدحسین شریفی به موضوع «حکمت و شریعت در اندیشه ابن­ سینا» پرداختند و در این باره سخنرانی کردند.

در این مراسم، حجت‌الاسلام احمدحسین شریفی که با موضوع «حکمت و شریعت در اندیشه ابن­ سینا» سخنرانی می­‌نمود، بحث از رابطه عقل و شرع یا عقل و وحی، و به تبعِ آن بحث از رابطه فلسفه و دین/شریعت را از چالشی‌ترین مباحث همه دوران اندیشه بشری دانست. به باور ایشان، همواره دیدگاه‌های متکثری پیرامون نسبت میان این دو امر مطرح بوده است. عده‌ای سخن از تعارضِ‌ بین عقل و شرع به میان ‌آورده و معتقدند  این دو هرگز با هم سازگاری ندارند. در مقابل، عده‌ای دیگر بر اساس تلقی خاصی که از دین و شریعت و نیز فلسفه داشتند سخن از حقیقت دوگانه به میان ‌آورده و معتقد بودند دو حقیقت وجود دارد که مقایسه آنها با هم نادرست است. بعضی دیگر که اغلب فیلسوفان مسلمان نیز در این طیف قرار می‌گیرند معتقد بودند عقل و وحی نه­ تنها با هم تعارضی ندارند بلکه با هم کاملا سازگارند و موید یکدیگرند. برای نمونه، ابن رشد می‌­نویسد که اندیشه برهانی به مخالفت با شرع و دین نخواهد انجامید و هرگز با هم مخالفتی نخواهند داشت. استدلالات ملاصدرا در حکمت متعالیه نیز در تایید همین دیدگاه است. 
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزودند، در اینکه ابن­‌سینا به عنوان یک فیلسوف عقل‌گرای  مسلمان و بلکه به عنوان عقل‌گراترین فیلسوف مسلمان عملا ملتزم به شریعت بوده هیچ اختلافی نیست. از نظرگاه اندیشه­‌ای نیز ملاحظه می­‌شود که وی در رساله اقسام علوم عقلی، به تفصیل انواع علوم عقلی و فلسفی را دسته‌بندی کرده و بیان می‌کند که از میان این دسته‌بندی‌ها آشکار می­‌شود که هیچ‌یک از این­ ها مخالفتی با شریعت ندارد؛ کسانی که مخالفت حکمت و شریعت را ادعا می‌کنند خودشان گمراه هستند و به سبب ناتوانی و کوتاهی‌شان این گونه نتیجه گرفته‌­اند. ابن‌سینا در رساله «منطق شفا» نیز، فراتر از اثباتِ عدم تعارضِ حکمت علمی و شریعت، ارتباط تنگاتنگی را میان آن دو ایجاد می‌نماید

منبع:
وبگاه موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران