هستی شناسی و جهان شناسی از سوالات فطری انسان است که از سرشت وی برخواسته و مدام از آن درباره جهان گذشته، حاضر و آینده، پرسش‌هایی را مطرح می‌کند. هر مکتبی اعم از دینی و غیر دینی، بلکه هر علمی با گرایشات مختلف در جهت پاسخ به سوالات جهان‌شناسی است. این سنخ سوالات برای متألهان و متکلمین هم مطرح شده است. در غرب مباحث هستی شناسی و جهان شناسی از رشد قابل تحسینی برخوردار است؛ اما مباحث فوق در جهان اسلام غریب مانده است؛ نهایتا در فلسفه مباحث الهیات بالمعنی الاعم مطرح می‌شود و تطبیق آن‌ها بر آموزه‌های دینی به صورت مختصر بحث می‌شود، اما طرح بحث مباحث جهان شناسی با محوریت هر سه منبع (قرآن، روایات و عقل) تا کنون در علمی مطرح نشده است و به نظر می‌رسد بهترین جا برای آن علم کلام است.
وحدت یا تکثر جهان و گستره آن از مسایل مهم علوم کیهانی، فیزیکی، فلسفی و دینی است که تحولات عظیمی را نیز در پی داشته است. کتاب حاضر با تأمل در منابع نقلی و عقلی به تبیین مراتب جهان شناسی از منظر دانش کلام پرداخته است و به تفصیل از سه مرتبه عالم عقول و أنوار، عالم مثال و أشباح و عالم مادی یاد می شود.
موضوع این کتاب مطالعه جامع در هستی و عوالم موجود از نظر کلامی است تا در پرتوی آن، حقیقت و مراتب هستی -در اندازه معرفت بشری- روشن شود. در حقیقت نویسنده با مطالعه آیات و روایات متعدد ناظر به عالم تکوین جزئیات آن مانند نوع وجود آنها از حیث تجرد و مادیت، تاثیر و نقش آنها در یکدیگر و سایر مراتب هستی، درصدد استخراج جهان شناسی کلامی است. این تحقیق کوشیده با اتکا به منابع نقلی و عقلی کلام امامیه، به تبیین عوالم (اعم از جهان مادی و ظاهر و عالم باطن و حقیقت غیبی)، ویژگی‌ها و نقش آن‌ها در یکدیگر بپردازد. و در پرتوی آن، از آموزه‌های کلامی امامیه مانند خلقت نوری اهل بیت (ع) و مقام آن‌ها در هستی، دفاع و تبیین عقلانی ارائه نموده و به تحلیل نظریه‌های دیگر می‌پردازد.
مهمترین هدف این کتاب ارائه معرفت و شناخت عقلانی و معقول از جهان و مراتب آن، در قالب «جهان شناسی کلامی» است، که می‌توان مدعی شد شاخه‌ای از علم کلام است. روش تحقیق در این اثر نقلی و عقلی است و میتوان آن را یک تحقیق بنیادی دانست که در مرحله اول بیشتر برای محققان و پژوهشگران تحقیقات بنیادی درباره جهان‌شناسی دینی و کلامی قابل استفاده است و در مرحله بعد، علاقه‌مندان به مباحث کلامی خصوصا جهان شناسی، میتوانند با مطالعه این کتاب به نکات علمی دست یابند و روشن خواهد شد که برخی مطالب فلسفی و عرفانی درباره مراتب جهان، نخست در آیات و روایات مطرح شده است که متاسفانه مورد اهتمام متکلمان قرار نگرفته است.
کتاب «جهان‌شناسی کلامی؛ تحلیل مراتب عوالم از منظر عقل و نقل » به قلم  حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدحسن قدردان قراملکی هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نگاشته شده و به همت  سازمان انتشارات همین پژوهشگاه به تازگی در ۴۴۴ صفحه به چاپ رسیده است.